De telefoonindustrie is allesbehalve duurzaam

Mobieltjes: het productieproces

Voordat jij je nieuwe telefoon in je hand hebt, heeft het toestel al een hele reis achter de rug. Een vluchtige beschrijving van het productieproces van jouw mobiele telefoon:

• Stap

  Conflict grondstoffen

  Allereerst zijn er grondstoffen nodig, zoals lood, goud, coltan en kobalt. Die worden gemijnd onder erbarmelijke omstandigheden, in conflictgebieden zoals Congo. De Bisie-mijn, een van de grootste tinmijnen in Congo, wordt beheerd door verschillende bewapende groepen. Kinderen werken er in nauwe mijnschachten om kassiteriet (tinsteen) te delven, dat in mobieltjes wordt gebruikt.

• Stap

  Lange uren in de fabriek

  Vervolgens worden de mobieltjes in Azië gefabriceerd, voordat ze hun weg naar de Europese markt vinden. In een rap tempo moeten de smartphones in elkaar worden gezet. Dat heeft ernstige gevolgen. Zo kwam Apple in 2011 nog in opspraak na een zelfmoordgolf onder het personeel van een van de fabrieken waar iPhones gemaakt worden. In 2013 werd het bedrijf opnieuw beschuldigd van uitbuiting van zijn werknemers.

• Stap

  Naar Europa

  De smartphones worden verscheept in grote containers en belanden vervolgens in Europa via de havens van Rotterdam en Antwerpen.

Biljoenen telefoons afgeschreven

In 2012 werd het aantal afgeschreven – maar nog niet weggegooide telefoons – wereldwijd geschat op 1.6 biljoen. Veelal bevinden deze mobieltjes zich nog steeds in rommellaadjes.

Er wordt verwacht dat dit aantal in 2020, schrik niet, 3.2 biljoen zal zijn.
Hoewel oude mobiele telefoons onder de noemer e-waste worden weggegooid, werken deze mobieltjes vaak nog naar behoren of hebben ze slechts een opknapbeurt nodig.

Wat is e-waste?

E-waste is afval dat bestaat uit kapotte of verouderde elektrische en elektronische toestellen. Ook onverkochte, maar dus nog perfect werkende toestellen, worden als elektronisch afval beschouwd.

Explosieve stijging van e-waste

De jaarlijkse hoeveelheid elektronisch afval is enorm; naar schatting wordt er ieder jaar 50 miljoen ton e-waste geproduceerd. En deze hoeveelheid groeit ieder jaar. In sommige landen, zoals India, verwacht men een stijging van zo’n 500% in de komende tien jaar.
Er wordt nogal wat elektronica afgedankt: jaarlijks zo’n 30 miljoen computers in de Verenigde Staten en zo’n 100 miljoen telefoons in Europa. De Environmental Protection Agency schat dat slechts 15-20% van het e-waste gerecycled wordt. De rest van deze elektronica gaat linea directa naar vuilstortplaatsen en verbrandingsinstallaties.

E-waste verdwijnt illegaal

In Europa ‘verdwijnt’ ongeveer de helft van de ingezamelde elektrische en elektronische apparaten. Een aanzienlijk deel van die e-waste wordt vaak illegaal verscheept naar ontwikkelingslanden voor goedkope recycling of hergebruik.
Vrijwel alle apparaten komen daar via inzamelaars terecht bij eenvoudige werkplaatsen: soms niet meer dan giftige vuilbergen langs rivieren. Daar worden de producten gedemonteerd en gaat men op zoek naar waardevolle metalen, zoals goud, zilver, palladium, iridium, koper, nikkel en aluminium. Wist je bijvoorbeeld dat je met 200 mobieltjes al een trouwring aan goud hebt?

Printplaten koken

De meest waardevolle metalen zijn verwerkt in printplaten. Dit zijn dragers voor elektronische componenten die in televisies, computers, telefoons, printers en camera’s zitten. Deze platen zijn dan ook zeer gewild en worden in de open lucht verbrand of ‘uitgekookt’. Goud wordt bijvoorbeeld teruggewonnen met het zeer giftige kwik. Snoeren worden in de open lucht verbrand voor het koper. Hierdoor komen giftige stoffen in de lucht, waaronder dioxineverbindingen en zware metalen zoals lood, kwik en cadmium.
Onderzoekster Mariëtte van Huijstee van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) vertelt op de website van het NPO het volgende:

“Mensen hangen boven die smeulende elektronicarestanten en ademen alles in. Door de rook verspreiden giftige stoffen zich bovendien over het land, en die giffen op de grond sijpelen door naar het grondwater.”

Wie doet hier wat aan?

Rankabrand wil samen met consumenten merken mensvriendelijk, klimaatvriendelijk, milieuvriendelijk en sinds kort ook diervriendelijk maken. “Dagelijks komen er containerladingen spullen onze havens en winkels binnen die onder barbaarse omstandigheden geproduceerd zijn. Dat kan echt anders. Gelukkig zijn er al merken die stappen in de goede richting zetten”, zo schrijft Rankabrand op zijn website.
Door merken eens flink onder de loep te nemen en te voorzien van een label, geeft deze website een groen signaal wanneer een merk verantwoord omgaat met zijn omgeving. Rankabrand onderzocht ook de telefoonmarkt. De conclusie is dat geen enkel merk eerlijke elektronica produceert. De betere merken zijn Fairphone, Nokia en Apple. En zij gebruiken zelfs maar één conflictvrij mineraal.

Phoneblocks vermindert e-waste

Hoewel Motorola van Rankabrand een ‘D’ krijgt (D = ‘Eerste mijlpalen bereikt, moet beter’) werkt het bedrijf wel mee aan een zeer ambitieus project, genaamd Project Ara. Hier wordt in een open source omgeving gebouwd aan een telefoon met losse componenten. Dit idee, Phoneblocks genaamd, is van de Nederlander Dave Hakkens. Zijn doel is om het elektronische afval terug te dringen. Met Phoneblocks kun je namelijk stukke telefooncomponenten gemakkelijker vervangen of repareren. Hierdoor hoef je minder snel een nieuwe telefoon te kopen. Als je batterij het bijvoorbeeld niet meer goed doet, hoef je alleen dat onderdeel te vervangen.

Wat kun jij doen?

Loopt je abonnement van je mobiele telefoon binnenkort af, maar werkt je vertrouwde elektronische kameraad nog prima? Kies dan voor een sim-only abonnement in plaats van een nieuw mobieltje. Hiermee ben je goedkoper uit en zorg je ervoor dat de e-waste dump in ieder geval niet groter wordt door jouw toedoen.

Heb je een mobieltje in de kast liggen dat je niet meer gebruikt? Zorg er dan voor dat die gerecycled wordt. Zo kunnen bepaalde onderdelen weer opnieuw gebruikt worden en hoeven er minder grondstoffen ontgonnen te worden. Jane Goodall Institute zet zich hiervoor in door een inzamelactie te organiseren. Want bij het ontginnen van mineralen wordt ook het leefgebied van de chimpansee aangetast.

Vanaf 27 januari 2015 kunnen mensen over de hele wereld deelnemen aan de campagne ‘Call to Action’. Gebruikte elektrische apparaten – vooral mobiele telefoons – worden dan ingezameld. Scholen en bedrijven kunnen een inzamelbox aanvragen. Deze boxen worden kosteloos bezorgd en opgehaald als ze vol zijn. Lees hier meer over deze recycle-actie.

Daarnaast zijn er nog vele andere goede doelen, zoals Oxfam Novib, Stichting AAP en War Child, die mobieltjes inzamelen.